Toch is het effect bij diepe, hardnekkige depressies bemoedigend
Wat te doen als de depressie zo overweldigend is dat therapie of medicatie er geen vat op krijgen? Voor deze cliënten heeft Emergis sinds januari 2024 de esketaminepoli opgezet. Daaf van der Maas is als verpleegkundig specialist nauw betrokken bij deze poli die onder het Emergis zorgprogramma angst & stemming valt.
Esketamine is een vorm van ketamine die gebruikt wordt bij anesthesie. Uit internationaal onderzoek blijkt dat esketamine toegediend als neusspray perspectief kan bieden voor mensen met een moeilijk behandelbare depressie. “Ook in Zeeland is dat best een grote groep”, weet Daaf van der Maas. “Sommigen reisden tot vorig jaar voor behandeling naar Tilburg of de Randstad. Nu kunnen zij in Kloetinge terecht.”
Daaf van der Maas - "Esketamine is geen wondermiddel, maar ik zie hoe het bij veel mensen met een zware depressie echt verschil maakt."
Met bijwerkingen
En dat is een goede zaak aangezien de behandeling intensief is. Daaf: “De cliënt sprayt zelf drie keer een dosis in beide neusgaten met een tussentijd van vijf minuten. Na de derde dosis komen bijwerkingen op. Die zijn overigens tijdelijk, wat een groot verschil is met andere medicijnen.” Hij somt op: “Kortdurende dissociatieve verschijnselen, duizeligheid, hoofdpijn, slaperigheid, misselijkheid en de bloeddruk kan sterk stijgen. Elke cliënt ervaart de bijwerkingen en intensiteit anders. De piek ligt op zo’n 40 tot 50 minuten na toediening en neemt daarna langzaam af. Deelnemers mogen pas naar huis als ze weer stabiel zijn en geen bijwerkingen meer ervaren.”
Nieuw medicijn
Daaf heeft ruim dertig jaar ervaring in de mentale gezondheidszorg. Esketamine wekte zijn belangstelling. Het is binnen de mentale gezondheidszorg een van de eerste, écht nieuwe medicijnen die tijdens zijn carrière op de markt zijn gebracht. “Daar wilde ik graag bij betrokken zijn. Het is bovendien een gestructureerde behandeling in een gecontroleerde omgeving waarbij we toch maatwerk kunnen leveren.”
Protocol
Volgens het protocol kan de behandeling, die uit drie fasen bestaat, in zes maanden worden afgerond. De ervaring leert echter dat, net als bij de bijwerkingen, ieder mens anders op de behandeling reageert. “De meeste cliënten hebben een hardnekkige depressie. Al zien we vooruitgang, zij kunnen langer in een fase blijven dan het protocol voorschrijft omdat het nodig is.”
Afronding
Bij ouderen, en als de bijwerkingen te hinderlijk zijn, wordt de dosis teruggebracht naar twee sprays, ook dan is meer tijd nodig. Pas als er geen vooruitgang in de behandeling is te merken, of iemand gaat juist achteruit, besluit het multidisciplinaire team tot afsluiting. Van de twaalf cliënten die in januari 2024 met de behandeling begonnen, zijn twee mensen met goede resultaten uitgestroomd. Bij één persoon is de behandeling afgerond na een terugval. Negen mensen zijn nog in behandeling, zij ervaren inmiddels minder hinder van hun depressie.
Voorwaarden
De zorgverzekeraar vergoedt deze behandeling alleen onder strikte voorwaarden. Cliënten moeten eerder zonder resultaat zowel psychotherapeutisch als minimaal drie keer medicamenteus behandeld zijn geweest. Daaf: “Er moet dus sprake zijn van een ernstige depressie, in de regel als hoofddiagnose. Soms komt het voor dat we mensen afwijzen die andere ernstige mentale of fysieke problemen hebben.”
Effect
De ervaringen op de esketaminepoli zijn in lijn met eerdere onderzoeken uit het buitenland. Emergis is aangesloten bij ENC-NL, het landelijk netwerk van esketaminecentra die met neussprays werken. Vanuit dat netwerk doen psychiaters en behandelaren onderzoek naar onder meer de langetermijneffecten. “Esketamine is geen wondermiddel,” benadrukt Daaf. “Het is een nevenbehandeling zonder garantie op een positief resultaat. Wel ben ik enthousiast over het effect op mensen. Het is heel fijn om te zien dat de meesten zo opknappen.”
Esketamine in het kort
Esketamine is een variant van ketamine die in lage dosering als neusspray wordt gegeven. Het kan verlichting bieden bij een ernstige, hardnekkige depressie wanneer andere behandelingen niet werken. De toediening gebeurt altijd onder toezicht, omdat er tijdelijke bijwerkingen kunnen optreden. Esketamine is geen wondermiddel, maar kan voor sommige mensen een belangrijk verschil maken.