Met steun van hun omgeving kunnen mensen heel veel zelf
‘Een cliënt is meer dan zijn mentale klacht’. Het klinkt logisch, bijna als een open deur. Toch lijkt het nog niet zo eenvoudig om voorbij die klacht te kijken. Bij het team preventie van Emergis lukt dat wel. Met visie, toewijding en met behulp van het gedachtengoed van Positieve Gezondheid.
Preventiewerkers Ellen Westdorp en Els van Diemen passen Positieve Gezondheid toe in hun dagelijks werk. De missie van team preventie is helder: voorkomen dat mensen zodanige problemen ontwikkelen, dat ze langdurige mentale gezondheidszorg nodig hebben. "Het werk op onze afdeling leent zich daar uitstekend voor", zegt Els, die ambassadeur is van Positieve Gezondheid binnen Emergis. "We maken gebruik van de veerkracht en weerbaarheid die mensen al in zich hebben. Dat geeft houvast." Ellen knikt instemmend: "Uiteraard hebben we aandacht en erkenning voor de problemen en kwetsbaarheid waarmee mensen kampen, maar we proberen de focus te verleggen. En die ligt niet zozeer op wat er niet is, maar op wat wél goed gaat. Daarin willen we mensen versterken. Op die manier kijken we anders naar gezondheid. Dat sluit naadloos aan bij de uitgangspunten van Positieve Gezondheid."
Positieve Gezondheid is een brede kijk op gezondheid waarbij zes dimensies centraal staan: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Het is een manier van kijken, luisteren en doorvragen. "Het is een methode die ons helpt om tot een ander soort gesprek te komen", zegt Ellen. "En dat ‘andere gesprek’ levert vaak verrassende inzichten. Niet alleen de klacht staat centraal, maar juist ook de context eromheen. Wanneer voelde je je wél goed? Wat gaf je toen energie? Wie waren en zijn belangrijk voor je?"
Els van Diemen: "Als je aandacht geeft aan wat mensen kracht geeft, ontstaat beweging."
Kletspot
Alle preventiewerkers zijn getraind in Positieve Gezondheid en passen de methode toe in verschillende situaties. Bij trainingen, groepsbijeenkomsten, in individuele gesprekken, op informatieve gezondheidsmarkten of inloopavonden. Daarbij maken ze vaak gebruik van het spinnenwebmodel van Positieve Gezondheid, het kaartspel of de kletspot. Dit is een pot vol kaarten met vragen die uitnodigen tot gesprek. ‘Noem drie eigenschappen van een goede vriend’, ‘Voel jij je gehoord?’ of ‘Wanneer had jij voor het laatst de slappe lach?’ "Die vragen raken iets bij mensen", zegt Els. "Ze nodigen uit tot reflectie. Je krijgt een ander gesprek dan wanneer je begint over hun klacht. Met jongeren vul ik regelmatig het spinnenweb in. Dat geeft vaak een positieve impuls. Ze zien in één oogopslag wat er al wél goed gaat." Positieve Gezondheid is een andere manier van kijken naar mensen, benadrukken beide preventiewerkers. En precies daar valt winst te behalen. "We zijn gewend om te focussen op de diagnose", zegt Els. "Maar als je aandacht geeft aan wat mensen kracht geeft, ontstaat beweging."
Het verkennend gesprek
Bij verkennende gesprekken maken preventiewerkers ook gebruik van de methode. Deze gesprekken zijn bedoeld om mensen op een laagdrempelige manier te helpen, nadat ze door hun huisarts zijn doorverwezen. Nog voordat ze op een wachtlijst van de ggz komen, vinden deze gesprekken plaats. Ellen: "We voeren de gesprekken altijd samen met iemand uit hun netwerk en met een collega vanuit sociaal domein. Wat is er gebeurd? We maken onder andere tijdslijnen, bespreken steunfiguren uit het verleden en brengen het huidige sociale netwerk in beeld. Zo krijgen we zicht op het geheel achter de hulpvraag." Vaak blijkt dat er alternatieven zijn voor een behandeltraject. Zo kunnen somberheid, angst, stress of verslaving een gevolg zijn van financiële problemen of problemen in een ander domein. "Door mensen uit te nodigen deze problemen vanuit een ander perspectief te onderzoeken, kan de mogelijkheid ontstaan dat ze ander zicht op hun situatie krijgen, en dat ze met steun van hun eigen netwerk zaken aan kunnen pakken. Ze krijgen zelf de regie terug."
Trainingen
Ook in trainingen voor naasten van mensen met psychische kwetsbaarheid is Positieve Gezondheid verweven. "Deze mensen zijn vaak zwaar belast", zegt Ellen. "Ze zijn op zoek naar een nieuwe balans. Door erkenning te geven aan de moeilijkheid en de zwaarte en daarbij het gesprek aan te gaan over wat wél goed gaat, ontstaat ruimte. Niet alleen voor herstel, maar ook voor toekomstperspectief. Alleen als zij zelf zelfbewust in het leven staan, kunnen ze hun naasten steunen." Soms is Positieve Gezondheid minder expliciet aanwezig, zoals bij lotgenotengroepen na suïcide, maar de insteek blijft hetzelfde: mensen steunen in hun geheel. "Zelfs als je er niet bewust mee werkt, sijpelt het gedachtegoed van Positieve Gezondheid toch door in het werk", aldus Ellen. "Als een automatisme is het in de gesprekken verweven."
Ellen Westdorp: "Door te kijken naar wat goed gaat, krijgen mensen zelfvertrouwen én perspectief."
Cultuurverandering
Hoewel sommige collega’s aanvankelijk sceptisch waren, is de ervaring unaniem positief. "Zodra ze ermee aan de slag gaan, zien ze wat het oplevert", zegt Els. "Andersoortige gesprekken, meer verbinding, verrassende inzichten." "Maatschappelijk verandert er ook wat", besluit Ellen. "We zijn gewend te denken: ‘De ggz lost mijn problemen wel op’. Toch kunnen mensen - met steun van hun omgeving - zóveel zelf doen. Positieve Gezondheid maakt dat zichtbaar. En het begint bij die ene gedachte: een mens is altijd méér dan zijn klacht."
Aan de slag met Positieve Gezondheid: de toolbox
Voor Positieve Gezondheid is een toolbox ontwikkeld met praktische middelen voor gesprekken met cliënten, collega’s of naasten. Ze helpen op een laagdrempelige manier het gesprek te openen.
Een van de bekendste middelen is de kletspot: een spel waarbij deelnemers met een dobbelsteen gooien en een kaart trekken met een vraag over één van de zes dimensies van Positieve Gezondheid. De kletspot is geschikt voor elke groepsgrootte en stimuleert verrassende gesprekken, reflectie en verbinding.
Ook een kletspot nodig? Mail naar communicatie@emergis.nl