Een cliënt bij wie Zeelen betrokken was, bracht haar op het idee. “Via verschillende meldingen werden we geattendeerd op een man met mentale problemen, die voor overlast zorgde in zijn buurt. Laten we hem Karel noemen. Karel werd als gevaarlijk gezien, omdat hij een vechthond zou hebben. Kinderen durfden niet meer buiten te spelen. De enige weg die voor Karel nog open leek, was die van gedwongen zorg. Om daartoe over te gaan, moet er nogal wat gebeuren, want je mag iemand niet zomaar verplichten tot zorg. Onder andere moet de persoon aantoonbaar een psychiatrische stoornis hebben, zichzelf of anderen in gevaar brengen en zich verzetten tegen zorg. Ook moet je als behandelaar een uitgebreid zorgplan maken en de rechter moet een zorgmachtiging afgeven. Ik ging dus met een collega naar Karels adres om het traject naar verplichte zorg te starten.”

Toen de twee onder politiebeveiliging aanbelden, bleek Karel inderdaad een man met een grote hond. Maar het dier was niet gevaarlijk. “Sterker nog, de hond was gewond aan zijn poot en Karel maakte zich ernstige zorgen”, vertelt Zeelen. “We hebben spullen gehaald om de wond te ontsmetten en kwamen op die manier met Karel in gesprek. Zonder gedwongen zorg hebben we hem vervolgens kunnen helpen. Karel is op een andere, rustigere plek buiten zijn woonplaats gaan wonen en aardt daar veel beter.”

Nicole Zeelen: "Als we iemand tot zorg dwingen, moeten we óók zorgen voor goede maatschappelijke omstandigheden." 

Maatschappelijk plan
De situatie rond Karel zette Nicole Zeelen aan het denken. “In de wet Wvggz, die geldt voor het verplicht behandelen van mensen, staat dat de maatschappelijke essentiële voorwaarden voor een cliënt op orde moeten zijn. Kort gezegd: als wij iemand tot ggz-zorg dwingen, moeten we ook voor goede maatschappelijke omstandigheden zorgen. Alleen, daar zijn wij als ggz-aanbieder niet zo op gericht. De eerste reflex is om in medische stappen te denken, zoals medicatie. Dat moet anders, was mijn conclusie.”  

Sinds april 2023 is Emergis daarom aan de slag gegaan met het maatschappelijk plan. “Van mensen op weg naar verplichte zorg, voor wie we een zorgplan maken, brengen we nu uitgebreid de maatschappelijke situatie in kaart: hoe zit het met hun sociale netwerk, dagbesteding, huisvesting en ga zo maar door. Inmiddels hebben we 51 maatschappelijke plannen klaar, die veel inzicht geven. Zo blijken veel mensen met mentale problemen geen goede daginvulling te hebben. Daar moet je dus iets mee, wil je hen echt helpen. Als zorgorganisatie willen we mensen niet alleen goed en in lijn met de wet medisch behandelen, maar ook het goede doen: dat wat werkt.”

Onderzoek
De komende drie jaar maakt Emergis extra tijd vrij voor uitvoering en onderzoek van het maatschappelijk plan. “Onze eigen team maatschappelijk en justitiële dienstverlening (MJD) maakt de maatschappelijke plannen en helpt mensen op weg. Maar om het plan goed uit te voeren en de omstandigheden van mensen structureel te verbeteren, is samenwerking nodig met gespecialiseerde partijen zoals gemeentes en welzijnsorganisaties. De komende drie jaar trekken we uit om dat te verbeteren en schotten weg te nemen. En we gaan de effecten meten. We hebben jaarlijks te maken met 250 zorgmachtigingen. Dat aantal willen we terugbrengen. De eerste ervaringen zijn hoopgevend.”